Ποταμός Αχέρων

Ο Αχέρων είναι ποταμός της περιφέρειας Ηπείρου της Ελλάδας και διασχίζει τους Νομούς Ιωαννίνων, Θεσπρωτίας και Πρεβέζης . Οι πηγές του Αχέροντα είναι πολλές. Οι πρώτες πηγές του προέρχονται από τα χιόνια του όρους Τόμαρος στο Νομό Ιωαννίνων με μέγιστο υψόμετρο

1.986μ. και οι άλλες πηγές του προέρχονται από τα όρη Σουλίου και τα όρη Παραμυθιάς Θεσπρωτίας. Στην αρχαιότητα ήταν ο δρόμος για τον κάτω κόσμο, το σκοτεινό Βασίλειο του Θεού Πλούτωνα ή αλλιώς Άδη, που σημαίνει αόρατος στα αρχαία Ελληνικά από το Αίδης. Ο ποταμός πήρε το όνομά του, από τη λέξη άχος – λύπη, Αχέρων – χωρίς χαρά, ποταμός της λύπης, είναι από τους πιο διάσημους οικουμενικώς, όχι τόσο για το μέγεθός του, αλλά εξαιτίας του μεταφυσικού περιεχομένου των ιστορικών πληροφοριών που «κυλάνε» στα ύδατά του. Λέγεται και Μαυροπόταμος, γιατί σύμφωνα με την ιστορία, κατά την Τιτανομαχία, οι Τιτάνες για να ξεδιψάσουν ήπιαν ύδωρ από τον Αχέροντα και ο Θεός Δίας πάνω στο θυμό του, μαύρισε και πίκρανε τα ύδατά του. Άλλες ονομασίες του ποταμού είναι Φαναριώτικος και Καμαριώτικο ποτάμι. Στην αρχαιότητα πίστευαν ότι ο Αχέροντας αποτελεί τον ποταμό εκείνο, τον διάπλου του οποίου έκανε, σύμφωνα με την αρχαία Ελληνική ιστορία, ο «ψυχοπομπός» Θεός Ερμής παραδίδοντας τις ψυχές των νεκρών στον Χάροντα για να καταλήξουν στο Βασίλειο του Θεού Άδη. Ο Χάρων , γιος του Ερέβους και της Νύκτας, ήταν ο βαρκάρης που κουβαλούσε τις ψυχές των νεκρών στον Άδη και έπαιρνε τον οβολό που έβαζαν στα χείλη του νεκρού οι συγγενείς τους. Στο βάραθρο της Στύγας στεκόταν ο φύλακας Κέρβερος που ήταν τρικέφαλος σκύλος με ουρά λιονταριού που κατέληγε σε φίδι και τα μαλλιά του και το σώμα του ήταν γεμάτα φίδια. Η κάθε ψυχή, περνώντας από το πορθμείο του Χάροντα, έπρεπε να δώσει από έναν οβολό για τη μεταφορά, ενώ αξιοσημείωτη είναι η περίπτωση του Μένιππου, τον οποίο αναφέρει ο Λουκιανός, ως τον μοναδικό που διέσχισε τον Αχέροντα χωρίς να πληρώσει.

Στο δρόμο του ο ποταμός Αχέρων διασταυρώνονταν με τους ποταμούς Πυριφλεγέθοντα και Κωκυτό, στο σημερινό χωριό Μεσοπόταμος, στο σημείο όπου βρίσκεται το αρχαίο Νεκρομαντείο του Αχέροντα, το οποίο προωθούσε την επικοινωνία με τις ψυχές.

• Αχέρων: Η ονομασία του ποταμού Αχέροντα προέρχεται από τη λέξη «άχος» που σημαίνει θλίψη αναφερόμενη στη θλίψη του θανάτου. Αχέρων είναι ο Ποταμός χωρίς χαρά, ο ποταμός της θλίψης. Μια άλλη άποψη λέει ότι προέρχεται από την αρχαία λέξη «αχός» (=ήχος, βουή, «ηχώ», «αχώ» = εκπέμπω ήχο) και το ρήμα «ρέω», άρα ο ποταμός με την

• δυνατή ροή. Πυριφλεγέθων = Είναι ο ποταμός που βγάζει φλόγες, ο πύρινος. Δεν είναι ξεκαθαρισμένο και ευρέως αποδεκτό ποιός ποταμός ήταν αυτός, ούτε σε πιο παραπόταμο του Αχέροντα αντιστοιχεί σήμερα.

• Κωκυτός = Ο Ποταμός του Θρήνου. Ονομάσθηκε έτσι από τους θρήνους και τα μοιρολόγια των επισκεπτών του Νεκρομαντείου. Ταυτίζεται με τον σημερινό Κωκυτό ποταμό, που λέγεται και Μαυροπόταμος. Η εναλλακτική ονομασία του ποταμού Κωκυτού ως Μαυροπόταμος, αποδίδεται στο Θεό Δία που μαύρισε τα ύδατά του, διότι οι Τιτάνες κατά την Τιτανομαχία έπιναν ύδωρ από τον Αχέροντα για να ξεδιψάσουν.

• Φαναριώτικος: Η ονομασία του Αχέροντα ως Φαναριώτικος προέρχεται από το Φανάρι (=φάρος) που υψωνόταν στο ακρωτήριο Χειμέριο, το οποίο βρίσκεται στις εκβολές του στην Αμμουδιά, προς καθοδήγηση των επισκεπτών στο Νεκρομαντείο.

Σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση τα ύδατα του ποταμού Αχέροντα, ήταν πικρά καθώς ένα «στοιχειό» (τέρας) που ζούσε στις πηγές του δηλητηρίαζε τα ύδατά του. Ο Άγιος Δονάτος, πολιούχος της Μητρόπολης Παραμυθιάς Θεσπρωτίας, σκότωσε το τέρας και τα ύδατα του Αχέροντα έγιναν γλυκά. Έτσι πήρε και το όνομά του, το κοντινό χωριό Γλυκή.

Νεκρομαντείο του Αχέροντα

Το αρχαίο Νεκρομαντείο του Αχέροντα βρίσκεται στο χωριό Μεσοπόταμος, του Νομού Πρεβέζης, στο σημείο όπου έσμιγε ο ποταμός Αχέρων με τον Κωκυτό και τον Πυριφλεγέθοντα, στις βορειοδυτικές όχθες της Αχερουσίας Λίμνης, η οποία αποτελούσε την είσοδο του κόσμου των ψυχών. Είναι χτισμένο στην κορυφή ενός λόφου, στον οποίο κατέληγαν οι επισκέπτες από το Ακρωτήρι Χειμέριο του χωριού Αμμουδιά, για να επικοινωνήσουν με τις ψυχές των αγαπημένων τους προσώπων. Ο Όμηρος, ο γιος του Οδυσσέα σύμφωνα με το Μαντείο των Δελφών, περιγράφει στην Ομήρου Οδύσσεια αναλυτικά την περιοχή, κατά την κάθοδο του Οδυσσέα στον Άδη.

Μέθοδος Μαντείας

Καταλυτικός για τη μαντεία ήταν ο ρόλος των ιερέων, οι οποίοι επεδίωκαν συζητήσεις με τους επισκέπτες για να γνωρίσουν τις προθέσεις τους και να δώσουν τις ανάλογες απαντήσεις, καθώς και η ιεροτελεστία που ακολουθούνταν. Υπέβαλαν τους επισκέπτες σε ψυχολογικές και σωματικές δοκιμασίες είτε με τη δαιδαλώδη, επιβλητική κατασκευή του μαντείου και τις σκοτεινές γεμάτες υγρασία αίθουσες είτε με δίαιτα και με τη βοήθεια κυάμων (κουκιά), που μασούσαν ώστε να θολώνουν το μυαλό τους και να αντέχουν τη ψυχική οδύνη που θα ξαναέβλεπαν τους συγγενείς τους, ως ψυχές.

Για να λάβει ο επισκέπτης απάντηση από την ψυχή, έπρεπε να τελέσει προσφορές και να τη βγάλει από τη λήθη δίνοντάς της προαιρετικά, να πιεί αίμα. Αξιοσημείωτη είναι η αναφορά του Ομήρου σύμφωνα με την οποία η μητέρα του Οδυσσέα, δεν τον αναγνώρισε παρά μόνο όταν ήπιε από το αίμα της προσφοράς. Σε κάποια αίθουσα του Νεκρομαντείου υπήρχε μυστική κρύπτη, όπου οι ιερείς κατέβαζαν μεταλλικό μηχανισμό σε υπόγεια αίθουσα του μαντείου. Προηγουμένως οι πιστοί έπρεπε να είναι σωματικά καθαροί και εξαγνισμένοι, ενώ τους ζητούσαν να πραγματοποιήσουν θυσία ζώου ή ακόμη και ανθρώπου προκειμένου η ψυχή του ανθρώπου να ανέβαινε κατ’εντολή των Υποχθόνιων Θεών.

Ορισμένες φορές είχε παρατηρηθεί οι ψυχές να αργούν, να ανέλθουν στο Νεκρομαντείο του Αχέροντος και τελικώς όταν ανέρχονταν συνομιλούσαν με τους επόμενους επισκέπτες του μαντείου. Αργότερα ο Θησέας, ο γιος του Θεού Ποσειδώνα το 2002 μ.Χ που ξανάζησε, χρονομέτρησε τη διάρκεια ανόδου των ψυχών και ζήτησε οι πιστοί να προσέρχονται σε διαφορετική ώρα στο μαντείο. Λίγους μήνες μετά, κατάφερε να μετρήσει το βάρος της ανθρώπινης ψυχής, ανάλογα με τη φυλή του ανθρώπου και έγινε εξαίρετος ψυχολόγος. Οι ψυχές θεωρούνταν άυλες σαν σκιές. Τα «είδωλα» των ψυχών τα ανέβαζαν οι ιερείς με σιδερένιους μοχλούς από την υπόγεια αίθουσα , κατόπιν συζητήσεως με τους πιστούς. Στο τέλος οι πιστοί αποχωρούσαν από άλλη έξοδο, ώστε να μην έρθουν σε επαφή με τους επόμενους επισκέπτες εξασφαλίζοντας με αυτόν τον τρόπο τη μυστικότητα. Η οποιαδήποτε μαρτυρία του χρησμού αποτελούσε βλασφημία και οδηγούσε ακόμα και σε θάνατο.

Αρχιτεκτονική

Από αρχιτεκτονικής άποψης το Νεκρομαντείο ταυτίζεται με μεγαλοπρεπές ταφικό μνημείο ή μαυσωλείο της Ανατολής του 5ου αιώνα π.Χ .Αποτελείται από πολυγωνική τοιχοδομία, σιδερόφραχτες πύλες, εσωτερική διαίρεση με διαδρόμους, κατασκευή που εξυπηρετεί τη λατρεία και τις τελετουργίες των Υποχθόνιων Θεών. Το κυρίως ιερό χωρίζεται με δυο παράλληλους τοίχους σε μια κεντρική αίθουσα και δύο μικρές πλαϊνές. Κάτω από την κεντρική αίθουσα βρίσκεται μια άλλη υπόγεια αίθουσα λαξευμένη στο βράχο η οροφή της οποίας στηρίζεται σε δεκαπέντε πωρολίθηνα τόξα.

Ακουστική του χώρου

Ιδιαίτερα αξιοσημείωτη είναι η ακουστική του χώρου της υπόγειας αίθουσας. Επ’αυτού εκπονήθηκε μια μελέτη από τους επιστημονικούς συνεργάτες, του Εργαστηρίου Ακουστικής του Τμήματος Αρχιτεκτόνων του Αριστοτέλειου πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Παναγιώτη Καραμπατζάκη και Βασίλη Ζαφρανά, η οποία διήρκησε 12 έτη και παρουσιάστηκε σε συνέδριο στην Ιταλία. Σύμφωνα με αυτήν, στην υπόγεια αίθουσα βασιλεύει απόλυτη ησυχία και ταυτόχρονα ο χρόνος αντήχησης του χώρου είναι εξαιρετικά χαμηλός. Οι κ.κ. Καραμπατζάκης και Ζαφρανάς χρειάστηκαν αλλεπάλληλες μετρήσεις και διαφορετικά εξελιγμένα τεχνολογικά μέσα, για να επιβεβαιώσουν αυτό το φαινόμενο. Η παρατήρηση των τόξων, σε συνδυασμό με τις ιδιαίτερα χαμηλές τιμές του χρόνου της αντήχησης και του θορύβου βάθους, οδηγούσαν τους δύο ερευνητές στο συμπέρασμα ότι ο χώρος ήταν συνειδητά κατασκευασμένος, ώστε να δημιουργεί στον επισκέπτη του έντονα ψυχοακουστικά φαινόμενα. Βασικά το Νεκρομαντείο ήταν φτιαγμένο έτσι, ώστε να μην ακούν οι άλλοι επισκέπτες αυτά που θα έλεγαν οι ψυχές στους συγγενείς τους διότι θεωρούνταν ύβρη , ενώ οι υπόλοιπες αίθουσες στο μαντείο είχαν ρόλο αίθουσας αναμονής και συγκέντρωσης για τους επισκέπτες και τους ιερείς. Χαρακτηριστικό είναι ότι οι ακουστικές τιμές, πλησιάζουν την ακουστικότητα που υπάρχει στους ανηχοϊκούς θαλάμους (σύγχρονα εργαστήρια ακουστικής).

Στο Νεκρομαντείο του Αχέρωνα, όταν υπάρχει απόλυτη σιγή ο επισκέπτης μπορεί να ακούσει τους καρδιακούς παλμούς του και να νιώσει τη ροή του αίματος στις φλέβες του. Σε περίπτωση που μείνει μόνος για πολύ ώρα, εκδηλώνεται το συναίσθημα του φόβου, ο επισκέπτης αρχίζει να κρυώνει, μπορεί να τρελαθεί ή να αποκτήσει ψυχοσωματικά προβλήματα από τις ψυχές που τον επηρεάζουν.

Οι πέντε ποταμοί του Άδη ήταν οι Αχέρων (o ποταμός της θλίψης), Κωκυτός (o ποταμός του θρήνου), Φλεγέθων (o ποταμός που έχει πύρινες φλόγες), Λήθη (o ποταμός της λησμονιάς) και Στυξ (o ποταμός του μίσους).